Op het platform tussen de pilaren van het Gebouw voor Geodesie stond tot 2019 een unieke klok met een belangrijke rol in de Nederlandse tijdgeschiedenis.
Observatoriumklok
De Strasser & Rohde No. 233 werd in 1901 aangeschaft door de “Sterrewacht Leiden”. In 1904 werd de klok overgeplaatst naar het Gebouw voor Geodesie aan de Kanaalweg 4 in Delft, waar het verbonden was met een doorgangsinstrument in het observatorium voor het bepalen van de exacte tijd. Tot 1930 was dit een van de meest nauwkeurige klokken in Delft.
Gemaakt door het Duitse bedrijf Strasser & Rohde, bekend om hun productie van astronomische slingeruurwerken, was de No. 233 een precisie slingeruurwerk van de eerste kwaliteit. De klok is voorzien van een Graham echappement met saffieren paletten en het raderwerk is gedeeltelijk voorzien van saffieren lagerstenen.
Bijzonder is de temperatuurgecompenseerde slinger. Deze slinger, exact een meter lang, een 'seconde slinger' genoemd, bevatte een cilinder gevuld met kwik. Deze kwikcilinder compenseerde temperatuurschommelingen, waardoor het slingerzwaartepunt constant bleef en de tijdsduur van de slingerbeweging gelijk bleef, ongeacht temperatuurveranderingen. Een klein gewicht op een tafel, een concept bedacht door Christiaan Huygens, werd gebruikt om de tijdsduur van een slingerperiode zeer nauwkeurig te beïnvloeden.
De (vermoedelijk) oudst bewaarde metingen die in de koepel gedaan werden, om de tijd te bepalen. Met behulp daarvan werd de Strasser & Rohde klok 233 geijkt.
Ontmanteling
Na de invoering van kwartsuurwerken en radiotijdsignalen in de jaren 1930, was het niet langer nodig om de klok te controleren met het doorgangsinstrument. In 2019 is de klok voorzichtig ontmanteld en verplaatst naar het erfgoeddepot van de TU Delft, waar het onder ideale klimatologische omstandigheden wordt bewaard.
Meer informatie
- Meer over het verplaatsen van de klok op de website van Bewogen Tijd.
- Meer informatie over geodetisch erfgoed op de website van De Hollandse Cirkel.
